38. Дайце азначэнне сінонімам, прывядзіце прыклады.

Азначэнне сінонімам, прыклады: Сінонімы - гэта словы, розныя па гучанні, але аднолькавыя ці блізкія па значэнні. Сінанімічныя словы розняцца адценнем значэння ці стылістычнай афарбоўкай або тым і другім адначасова⁴.

39. Дайце азначэнне паронімам, прывядзіце прыклады.

Паронімы – гэта, як правіла, аднакаранёвыя словы адной часціны мовы, падобныя па гучанні, але розныя па сваім лексічным значэнні: абанемент ‘дакумент на права карыстання чым-небудзь’ – абонент ‘асоба, якая мае абанемент, карыстальнік’; гандлёвы ‘які мае адносіны да гандлю’ – гандлярскі’ характэрны для гандляра, яго заняткаў’

40. Дайце вызначэнне паняцця “тэрміналогія”. Растлумачце значэнне паняцця “тэрміна”.

Тэрміналогія: Слова “тэрміналогія” мае два значэнні12:

Сістэма тэрмінаў якой-небудзь галіны навукі, тэхнікі, культуры, якія называюць спецыяльныя аб’екты і выражаюць спецыяльныя прафесійныя паняцці12.

Раздзел мовазнаўства, які вывучае дадзеную сістэму тэрмінаў, іх граматычную арганізацыю і законы функцыянавання12.

Тэрмін: Тэрміны - гэта афіцыйна ўзаконеныя словы, якія дакладна абазначаюць паняцці розных галін навукі, тэхнікі і г.д3. Значэнне кожнага тэрміна раскрываецца поўнасцю1.

41. Вызначце асаблівасці тэрмінаў.

Тэрміны маюць наступныя асаблівасці¹:

1. Апрацаванасць, упарадкаванасць лексікі літаратурнай мовы ў параўнанні з іншымі разнавіднасцямі нацыянальнай мовы¹.

2. Нарматыўнасць, якая пераходзіць у кадыфікаванасць¹.

3. Стабільнасць, якая забяспечвае існаванне і развіццё літаратурнай мовы¹.

4. Абавязковасць для ўсіх носьбітаў мовы¹.

42. Прывядзіце прыклады асноўных спосабаў утварэння тэрміна.

Асноўныя спосабы ўтварэння тэрмінаў могуць уключаць¹²:

• Лексіка-семантычны спосаб: Гэта спосаб, у якім новыя тэрміны ствараюцца шляхам надання новых значэнняў існуючым словам².

• Марфалагічны спосаб: Гэта спосаб, у якім новыя тэрміны ствараюцца шляхам змянення марфалагічнай структуры існуючых слоў².

• Сінтаксічны спосаб: Гэта спосаб, у якім новыя тэрміны ствараюцца шляхам змянення сінтаксічнай структуры існуючых слоў².

• Скарочаны спосаб: Гэта спосаб, у якім новыя тэрміны ствараюцца шляхам скарочання існуючых слоў³.

43. Тэрміны паводле паходжання. Уласныя тэрміны: Гэта тэрміны, якія ўтвораныя ў межах беларускай мовы і не запазычаныя з іншых моў¹. Напрыклад, словы “абрус”, “світанне”, “сківіца”, “асілак”, “бадзёры”, “сачыць” з’яўляюцца уласнамоўнымі тэрмінамі⁴.

Іншамоўныя тэрміны: Гэта тэрміны, якія запазычаныя з іншых моў. Шматлікія тэрміны не толькі запазычаныя з рускай мовы, але і праз яе з іншых моў свету, у першую чаргу грэка-лацінскія элементы, якія сталі інтэрнацыянальнымі².

44. Кампаненты культуры маўлення.

Правільнасць: Гэта адпаведнасць маўлення нормам літаратурнай мовы12.

Дакладнасць: Гэта выкарыстанне слоў, фразеалагізмаў з уласцівым ім значэннем, адпаведнасць выказвання мэце і маўленчай сітуацыі12.

Лагічнасць: Гэта паслядоўнасць выкладу думкі, сэнсавая несупярэчлівасць паміж ужытымі моўнымі адзінкамі і законамі логікі12.

Чысціня: Гэта адсутнасць граматычных, стылістычных і арфаграфічных памылак3.

Выразнасць: Гэта здольнасць выразна і эмоцыйна перадаваць думкі і пачуцці3.

Багацце: Гэта разнастайнасць маўлення, здольнасць выкарыстоўваць розныя моўныя сродкі для выразу думак і пачуццёў3.

Дарэчнасць: Гэта адпаведнасць маўлення канкрэтнай сітуацыі4.

Сцісласць: Гэта здольнасць каротка і ясна выказваць думкі2.

1. Што такое мова? Якія функцыі выконвае мова? У чым іх сутнасць?

2. Якія існуюць гіпотэзы паходжання мовы? У чым іх сутнасць?

3. Вызначце месца беларускай мовы сярод іншых моў свету.

4. Пералічыце этапы фарміравання і развіцця сучаснай літаратурнай мовы.

5. Ахарактарызуйце кожны перыяд.

6. Гіпотэзы паходжання і часу фарміравання беларускай мовы.

7. Пералічыце характэрныя асаблівасці беларускага правапісу, што існаваў у “Граматыцы” Б.Тарашкевіча.

8. Якія змены адбыліся ў беларускім правапісе пасля рэформы 1933 г.?

9. Ахарактарызуйце агульны стан беларускай мовы ў 60-80-х гг. ХХ ст.

10. Дайце азначэнне паняццю “білінгвізм”. Вызначце яго віды. Аспекты ўзнікнення білінгвізму.

11. Дайце азначэнне паняццю “інтэрферэнцыя”. Назавіце яе віды.

12. Пералічыце фанетычныя асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай.

13. Акцэнталагічная норма ў сучаснай беларускай мове.

14. Пералічыце марфалагічныя асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай.

15. Пералічыце асаблівасці будовы словазлучэнняў у беларускай мове.

16. Якія нормы сучаснай мовы Вы ведаеце? У чым іх сутнасць.

17. Дайце вызначэнне, што такое функцыянальны стыль мовы.

18. Ахарактарызуйце гутарковы стыль мовы.

19. Ахарактарызуйце афіцыйна-справавы стыль мовы.

20. Дайце азначэнне паняццю “дакумент”. Пералічыце віды рэквізітаў дакумента.

21. Ахарактарызуйце мастацкі стыль мовы.

22. Ахарактарызуйце публіцыстычны стыль мовы.

23. Ахарактарызуйце навуковы стыль мовы.

24. Лексіка-фразеалагічныя асаблівасці навуковага тэксту.

25. Марфалагічныя і сінтаксічныя асаблівасці навуковага тэксту.

26. Жанры навуковай літаратуры. Дайце азначэнне анатацыі, прывядзіце прыклад.

27. Дайце азначэнне рэферата. Віды рэфератаў. Кампазіцыя, афармленне.

28. Маўленне. Віды, формы маўлення.

29. Тэкст. Віды тэкстаў. Кампазіцыя тэксту.

30. Прывядзіце прыклады справавых папер. Кампазіцыйнае афармленне папер.

31. Сучасная беларуская лексіка паводле сферы выкарыстання.

32. Сучасная беларуская лексіка паводле паходжання.

33. Сучасная беларуская лексіка паводле складу.

34. Дайце азначэнне паняццю “лексіка”. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.

35. Віды пераноснага значэння слова.

36. Дайце азначэнне антонімам, прывядзіце прыклады.

37. Дайце азначэнне амонімам, прывядзіце прыклады.

38. Дайце азначэнне сінонімам, прывядзіце прыклады.

39. Дайце азначэнне паронімам, прывядзіце прыклады.

40. Дайце вызначэнне паняцця “тэрміналогія”. Растлумачце значэнне паняцця “тэрміна”.

41. Вызначце асаблівасці тэрмінаў.

42. Прывядзіце прыклады асноўных спосабаў утварэння тэрміна.

43. Тэрміны паводле паходжання.

44. Кампаненты культуры маўлення.